Allerlei nieuwsberichten en roddels doen momenteel de ronde rondom een serieus beveiligingsincident bij het Groene Hart ziekenhuis. Dit ziekenhuis had gegevens van om en nabij ene half miljoen patienten op een onveilige plek opgeslagen. Dit kwam aan het licht nadat een hacker dit had ontdekt en het via een journalist wereldkundig maakte.

Opgepakt

Het ziekenhuis heeft, op aanraden van het NCSC en beveiligingsbedrijf Fox-IT aangifte gedaan en naar aanleiding hiervan is een arrestatie verricht. Of de gearresteerde persoon dezelfde is als degene die het lek wereldkundig maakte, is nog niet bekend.

Als dit wel zo blijkt te zijn, ontstaat er een vervelende situatie. In eerste instantie zou ik geneigd zijn te denken dat wanneer iemand een lek als dit vindt, en dit (na op de hoogte stellen van het ziekenhuis en het NCSC) wereldkundig maakt, dat deze persoon te goeder trouw handelt en geen misbruik van de gegevens heeft willen maken. Kortom, dat we hier met een ethisch hacker te maken hebben.

Wie is hier nu de dader?

Het oppakken van iemand die te goeder trouw een ernstig lek meldt, is de omgekeerde wereld. Een ziekenhuis, dat bij uitstek zorgvuldig om zou moeten gaan met medische gegevens van patienten, dat op totaal onverantwoordelijke wijze prive-gegevens van patienten verwerkt zou flink moeten worden aangepakt.

De hacker die het beveiligingslek vond is nu de gebeten hond: opgepakt en waarschijnlijk een strafblad aan zijn broek. Immers: computervredebreuk is verboden. Of je nu met criminele motieven inbreekt of dat je een lek netjes meldt zonder er misbruik van te maken.

Het bedrijfsleven lost het wel op…

Een tijd terug pleitte ik al voor een platform waar ‘ethische hackers’ een melding kunnen doen van een gevonden lek. Een platform dat onafhankelijk is van overheden of bedrijven,

Destijds was een veelgehoorde reactie van politici dat er bedrijven in Nederland zijn die prima dit soort zaken kunnen aanpakken. Zo’n platform zou dus overbodig zijn, en ethische hackers beschermen zou nergens voor nodig zijn. Want het zijn gewoon criminelen, aldus de politici.

Deze zaak maakt pijnlijk duidelijk waarom dat wel belangrijk is. Het ziekenhuis had een van deze bedrijven (Fox-IT) in de hand genomen om de beveilging op orde te krijgen. Nu is mij niet bekend wat de exacte opdracht van het ziekenuis aan Fox-IT is geweest, maar vast staat dat als je iemand inhuurt je geen ‘silver bullet’ in huis haalt.

Zo was er maanden geleden een incident bij de gemeente Amsterdam, op een site waar burgers digitaal een paspoort konden aanvragen en dergelijke. Daarvoor was al een ander incident in dezelfde infrastructuur aan het licht gekomen. De gemeente had een beveiligingsbedrijf in de arm genomen om het lek te dichten en na te gaan of dat specifieke lek was misbruikt. De conclusie was dat dat niet het geval was, en de gemeente jubelde ‘alles is weer veilig’.

Een kapitale vergissing natuurlijk, want de zeer beperkte opdracht die de gemeente aan het beveiligingsbedrijf gaf rechtvaardigde de conclusie in het geheel niet. En dus was er snel weer een ander lek gevonden. Totdat de gemeente het hele systeem onder de loep neemt (of daar opdracht toe geeft) is er niets te zeggen over de totale veiligheid van het systeem.

Autonome hackers

En daarom is het zo belangrijk dat autonome hackers, die in hun vrije tijd lekken ontdekken, hier zorgvuldig mee omgaan en veilige ICT als doel hebben niet als misdadigers worden behandelt. Want dat schrikt af, en een ethisch hacker zal zich wel twee keer bedenken alvorens een ontdekt lek te melden bij de lekkende organisatie of een overheidsinstelling als het NCSC. En dat betekent dat lekke systemen lek blijven, en dat de kwaadaardige hacker (die uiteraard nergens melding van maakt) onopgemerkt zijn gang kan gaan en (zoals in dit geval) fijn misbruik kan maken van onze medische gegevens.

Gelukkig is er inmiddels een initiatief (dat in de kinderschoenen staat, dat moet gezegd worden) waar hackers anoniem terecht kunnen om melding te maken van gevonden lekken. Bij het hackmeldpunt kunnen dit soort incidenten gemeld worden. Dit initiatief is opgezet door een aantal leden van hackerspace RevSpace in Den Haag en heeft al bijgedragen aan het voorkomen van incidenten waar privacy-gevoelige gegevens op straat lagen. Zonder media-circus, zonder arrestaties. Schoon en doelmatig.

Lastige definitie

Tot slot zou ik nog kort (te kort) in willen gaan op het begrip ‘ethisch hacker’. Want aan de extreme kanten kunnen we ons er wel iets bij voorstellen: iemand die een lek vindt, er niets mee doet en het netjes meldt is ethisch bezig. Iemand die een lek vindt, alle gegevens download, en deze verkoopt aan de oost-Europese mafia is niet ethisch bezig.

Maar iemand die een lek vindt, perongeluk de server laat crashen door een inefficiente download-opdracht uit te voeren om 20GB aan bestanden te verkrijgen, is die ethisch bezig? Had die hacker niet kunnen volstaan met 1 of 2 voorbeelden om zijn bevinding kracht bij te zetten (want helaas worden serieuze meldingen ook vaak weggewimpeld)?

Wat het nog extra ingewikkeld maakt, is dat er naast een hoop lieve mensen in de hacker-gemeenschap ook af en toe een blaaskaak rondloopt, met een te klein ego. Met een motivatie om het eigen ego op te blazen door stoer te doen over wat je allemaal wel niet voor nare dingen op andermans servers kunt uithalen (en ook de daad bij het woord te voegen) bij je in mijn ogen ook niet ethisch bezig.

Om af te sluiten, als blijkt dat de gearresteerde persoon wel degelijk fout bezig is geweest dan lijkt mij arrestatie en bestraffing terecht. We zullen moeten afwachten hoe of wat, want zolang het onderzoek loopt zijn we aangewezen op flarden ‘feiten’ (al dan niet gekleurd door ontbrekende context of ‘journalistieke creativiteit’) en kunnen we dus eigenlijk niets zinnigs zeggen.

Disclaimer

Overigens ben ik zelf niet bij het meldpunt betrokken, mochten de wat meer paranoide lezers onder u denken dat ik als r&d developer bij Fox-IT stiekem meldingen doorspeel. En, deze blog verwoord mijn persoonlijke inzichten en standpunten, niet die van RevSpace, Fox-IT, OHM2013/IFCAT of enige andere organisatie waar ik in welke hoedanigheid dan ook bij ben betrokken.

Het is inmiddels alweer oud nieuws: begin augustus was er veel ophef in de media over uitspraken van Ronald Prins, directeur van IT beveligingsbedrijf Fox-IT. Prins pleit voor een vergaand recht voor de Nederlandse opsporingsdiensten om ‘terug te hacken’ wanneer in het buitenland computers worden ingezet voor het uitvoeren van criminele activiteiten gericht op Nederlandse burgers. Een controversieel standpunt, dat natuurlijk op de nodige reacties kan rekenen (uiteraard in niet meer dan 140 karakters).

Nadat minister Opstelten (digibeet pur sang) een brief aan de kamer schreef met vergelijkbare plannen, sloeg de vlam natuurlijk helemaal in de pan. Bits of Freedom besteedde aandacht aan de brief op haar website, waarbij net als in de uitspraken en de brief die de aanleiding vormen voor deze reactie wel erg kort door de bocht wordt geredeneerd.

Het voorstel

In de brief van Opstelten aan de kamer wordt voorgesteld om te onderzoeken of de Nederlandse politie en het Openbaar Ministerie meer bevoegdheden kunnen worden gegeven om beveiliging van computers te doorbreken met als doel hier bewijsmateriaal te verzamelen of criminele activiteiten stop te leggen. Ook wordt het ‘helen’ van digitale gegevens, het verkopen van gegevens verkregen door onrechtmatig toegang tot computers of systemen te verkrijgen, genoemd. Dit alles ook, of juist, als het gaat om computers of systemen in het buitenland.

De achtergrond is gelegen in een toenemende overlast van cybercriminaliteit. Diefstal uitgevoerd in het digitale domein, door vaak erg professionele en georganiseerde bendes in met name Oost-Europese en Aziatische landen. Landen waar Nederland, een erfenis uit het verleden, traditioneel weinig juridische samenwerking mee geniet. Opstelten, die zelf geen enkel idee heeft hoe het internet werkt en zich moet behelpen met analogieën in de fysieke wereld om zich een idee te vormen van het digitale domein, constateert met Prins terecht dat de traditionele opsporingsdiensten machteloos staan tegenover deze bendes.

Wilde westen

Lang geleden, toen het internet nog in de kinderschoenen stond, werd het wel eens vergeleken met het Wilde Westen. Een onontgonnen wereld. De verwachtingen waren hoog; een heel nieuw virtueel landschap dat niet gebonden was aan landsgrenzen zou een platform worden voor het vrije woord. Idealisten voorspelden een gouden toekomst. Van het vrije woord is inmiddels niet zo veel meer over op het internet. Maar de landsgrenzen zijn nog altijd irrelevant, en criminelen maken daar dankbaar gebruik van. Je hoeft niet langer naar Nederland om geld van Nederlanders te stelen, als geheime dienst hoef je niet langer een spion naar Nederland te sturen om allerlei interessante informatie over de Nederlandse burgers en de Nederlandse staat te verzamelen.

Justitie en politie blijven echter achter, en zijn gebonden aan de landsgrenzen. Bij strafbare feiten jegens Nederlandse burgers of de Nederlandse staat zijn zij afhankelijk van de samenwerking met vergelijkbare diensten in andere landen. En die verloopt niet altijd soepel, of wordt ronduit geweigerd. Tegen de tijd dat een verzoek om hulp aan het buitenland wordt beantwoord, is de crimineel al lang gevlogen. Het internet is dus voor de criminelen nog steeds het Wilde Westen: een vacuüm waarbinnen de kwaadwillende ongehinderd zijn snode plannen kan uitvoeren, met hier en daar een machteloze sheriff die krampachtig zijn stadje probeert te verdedigen tegen het boeventuig.

Terughacken

Het is dan ook niet zo vreemd dat Opstelten graag iets wil doen om ons, Nederlandse burgers maar natuurlijk ook de staat, te beschermen tegen dit boeventuig. Het is ook niet vreemd dat Prins, directeur van Fox-IT, graag ziet dat er kan worden opgetreden tegen deze praktijken. Wie zich wil beschermen, en daarbij hulp zoekt van bijvoorbeeld bedrijven als Fox-IT, ITSX, Madison Gurkha en noem ze maar op krijgt vaak nee op het rekest. De bedrijven worden overspoeld door verzoeken van bedrijven en organisaties die last ondervinden van cybercriminaliteit en hebben geen ruimte meer voor nieuwe klanten. Maar ook de autonome hackers merken dat er veel behoefte is aan bescherming, via bijvoorbeeld hackerspaces.nl krijg ik regelmatig verzoeken van instellingen die hulp willen bij het beveiligen van IT infrastructuur. Er is simpelweg niet genoeg mankracht beschikbaar om de tsunami (om maar eens een klassieke woordkeuze te gebruiken) te stoppen.

Door alleen de symptomen aan te pakken (beetje patchen hier, pentestje daar, adviesje zus, audit zo) sla je geen bres in de aanhoudende golf van oplichterij en computerinbraken. Is terughacken dan wel een oplossing? Het is mijns inziens wel een verruiming van de blik in de goede richting. Niet naar de gevolgen kijken, maar naar de bron. Immers, zolang de bron niet opdroogt blijft het dweilen met de kraan open.

Toch vind ik de voorstellen op zijn minst vreemd te noemen. Op de site van Fox-IT wordt een vergelijking getrokken met het internationaal zeerecht. Wanneer in de internationale wateren, die volgens internationale afspraken niet bij het grondgebied van een bepaald land horen, misdaden worden gepleegd is een land gerechtigd daar tegen op te treden. Deze vergelijking gaat, zoals zo veel vergelijkingen die proberen het digitale uit te leggen door vergelijkingen te maken met het fysieke, echter mank. Het voorstel gaat niet over internationale wateren, maar gaat expliciet in op het plegen van strafbare feiten door Nederlandse ambtenaren op buitenlands grondgebied.

Terecht geeft Bits of Freedom in haar reactie aan dat dit precedenten schept, en wel eens tegenaanvallen zou kunnen provoceren. Maar tegelijkertijd spreekt uit de reactie van Bits of Freedom een hoop naïviteit, door te denken dat er nu al niet door buitenlandse mogendheden actief informatie wordt verzameld (van economische of politieke aard) door op Nederlandse systemen in te breken. Het gros van de computers bij mensen thuis is voorzien van 1 of meerdere virussen, waardoor hele maffia-organisaties letterlijk mee kunnen kijken met je banktransacties.

Hypocriet

Het is eigenlijk een beetje een raar spelletje geworden. Een jaar terug riepen we vanuit de Nederlandse hackergemeenschap nog om een vergelijkbare bevoegdheid. Goedbedoelende ethische hackers durven vaak geen bevindingen te melden over systemen die slecht beveiligd zijn, uit angst voor juridische represailles. Ik liep zelf voorop in de roep om een juridische bescherming voor deze consciëntieuze hackers. Vanuit overheidswege en de grote bedrijven was het protest niet van de lucht. “Een vrijbrief om te hacken”, daar was de gevestigde orde bang voor.

Nu zijn de rollen omgedraaid. De gevestigde belangen hebben door dat het allemaal niet zo zwart-wit is gesteld, en willen nu zelf rechtsbescherming voor iets wat in feite op hetzelfde neerkomt. En vanuit de hackercommunity en privacy-voorvechters horen we nu hetzelfde “Een vrijbrief om te hacken! Schande!”.

En nu?

En nu wacht ik bevend op het wetsvoorstel dat Opstelten (mocht hij zoals verwacht in het nieuwe kabinet wederom aan de bak mogen als minister van Justitie & Veiligheid) gaat presenteren. Voorstanders van dit proefballonnetje herhalen regelmatig dat een dergelijke wet zorgvuldig moet worden toegepast, en alleen in ernstige gevallen mag worden aangeroepen. De vraag is dan automatisch wat een ernstig geval is. Of belangrijker nog: wie bepaalt wanneer een geval een ernstig geval is.

En hoe denken voorstanders van deze wet over andere landen die mogelijk ook zo’n wet aan gaan nemen? Accepteren wij als land dan dat bijvoorbeeld China bij ons mag inbreken om de daar geldende wetten te handhaven? Dat betekent dan dus dat bijvoorbeeld het verwijderen van informatie die kritisch is tegen het Chinese regime ook fair game is. Is dat wenselijk? Ik denk het niet.

De wet is in mijn ogen dan ook een slecht idee, en Opstelten is de laatste die ik vertrouw om hier een zorgvuldig en werkbaar voorstel van te maken. Toch zie ik wel een lichtpuntje. Het voorstel, en de bijbehorende provocerende stellingen van bijvoorbeeld Prins, kunnen gebruikt worden als een aanknopingspunt om nu eens echt na te denken over cybercriminaliteit.

Tegen, maar dan?

Hackers zijn er in alle soorten en maten, en binnen de gemeenschap loopt het spectrum uiteen van knutselaars tot sterk ideologisch gemotiveerde politieke dieren. De techneut voert echter de boventoon, en vanuit die hoek is cybercrime vooral een technische puzzel. Het ontbreekt wat dat betreft erg aan visie over het grotere geheel, in mijn ogen. Want wat is het antwoord op cybercrime vanuit de hackercommunity? Zero-days vinden? Linux installeren? Lachen om die domme gebruikers die hun computer niet goed kunnen beveiligen?

Dus, hackers, wat vinden we? Ja, we zijn tegen dit ondoordachte en gevaarlijke wetsvoorstel. Maar zijn we meer dan alleen tegen? Ik heb het vaker gezegd: hackers vormen het technologisch geweten van de samenleving. Welnu, wat vind ons geweten van de wetteloosheid die het internet mogelijk maakt? Hebben we een antwoord op een reëel probleem: identiteitsdiefstal en oplichting. Of vinden we het eigenlijk wel prima, en is het een prijs die we graag (laten) betalen voor privacy?